فرمیون چیست ؟

طبق تعریف، فرمیون‌ها ذراتی هستند که از آمار فرمی-دیراک تبعیت می‌کنند. ذراتی که بوسیلهٔ آمار فرمی-دیراک توصیف می‌شوند، از اصل طرد پاؤلی پیروی می‌کنند. به این معنی که تمایل ندارند در کنار هم قرار بگیرند، یعنی فرمیون‌ها منزوی هستند و هیچ دو فرمیونی نمی‌تواند در یک لحظهٔ معین، یک حالت کوانتومی را اشغال کنند. این ذرات طبق اصل طرد پائولی هنگامی که در یک حالت کوانتومی قرار می‌گیرند همدیگر را دفع می‌کنند و اگر ذره‌ای در یک حالت کوانتومی خاص قرار گیرد مانع از آن می‌شود که ذره دیگری هم بتواند به آن حالت دسترسی یابد. این امر، باعث سختی و استحکام حالت‌هایی می‌شود که شامل فرمیون هستند (هسته، اتم‌ها، مولکول‌ها و…)؛ بنابراین گاهی اوقات گفته می‌شود که فرمیون‌ها بخش اصلی ماده هستند، در حالی که بوزون‌ها ذراتی هستند که فعل و انفعالات را انتقال می‌دهند (حاملان نیرو) یا بخش اصلی تشعشعاتند. میدان‌های کوانتومی فرمیون‌ها، که میدان‌های فرمیونیک (fermionic fields) نامیده می‌شوند از روابط تبدیل متعارفی و استاندارد، پیروی می‌کنند.

اصل طرد پاولی در مورد فرمیون‌ها و استحکام ناشی از آن در ماده، منجر می‌شود به پایداری لایه‌های الکترون و ترکیب اتم‌ها و بنابراین ساخت ترکیبات شیمی ممکن می‌شود. همچنین دلیلی است برای فشار داخلی مادهٔ تبهگن که تا حد زیادی حالت تعادل کوتوله‌های سفید و ستاره‌های نوترونی را برقرار می‌کند.

تمام ذرات بنیادی دارای یک خصوصیت کوانتوم مکانیکی‌اند که می‌توان تقریباً آن را چرخش فرض کرد. فرمیون‌ها (الکترون‌ها، پروتون‌ها و نوترون‌ها) دارای چرخش‌هایی هستند که مضارب نیمه صحیح‌اند؛ بدین معنا که اگر بخواهیم با استعاره صحبت کنیم باید بگوئیم که لازم است دو دور کامل بچرخند تا به وضعیت ابتدایی خویش بازگردند. بوزون‌ها (مثلاً فوتون‌ها) دارای چرخش‌هایی با مضرب صحیح (۰ ۱، ۲، و غیره) هستند.

در سیستم‌های بزرگ، تفاوت بین آمار بوزونی و فرمیونی تنها در چگالی‌های بالا وقتی در تابع‌های موج، همپوشانی وجود داشته باشد، ظاهر می‌شود. در چگالی‌های پایین، هر دو آمار با تقریب خوبی توسط قاعدهٔ آماری ماکسول – بولتزمن جواب می‌دهند که توسط مکانیک کلاسیک بیان می‌شود.

پاد ماده

تاریخچه

دیراک فیزیکدان معروف در 1928 چنین استنباط کرد که همه مواد می‌توانند در دو حالت وجود داشته باشند. وی در آغاز نظریه خود را در مورد الکترون بیان کرد و اظهار داشت که باید ذراتی به نام ضد الکترون هم وجود داشته با شد. این گفته تحقق یافت و فیزیکدان آمریکایی کارل اندرسون در 1932 ضد الکترون و یا پوزیترون را کشف کرد. پس از اکتشاف دیراک و اندرسون ، سرانجام در اکتبر 1955 اییلوگسلر ، فیزیکدان اهل ایتالیا توانست در شتاب دهنده بیوترون در آزمایشگاهی در کالیفورنیا پاد پروتون و یک سال بعد 1956 پاد نوترون را آشکار کند. اما دانشمندان پارا فراتر گذاشته و در پی ساخت پاد اتم و پاد مولکول برآمدند.

مکانیزم

اینکه اصلا پاد ذرات چیستند، چه خواصی دارند و در قیاس با همتای ماده‌ای خود چگونه رفتار می‌کنند، مدتی فیزیکدان را به خود مشغول کرد؟ ابتدا این تصور وجود داشت که پاد ماده در واقع تصویری از ماده در آینه است. این بدان مناست که پاذرات ، باید باری مخالف و هم اندازه و جرمی قرینه جرم تصویری خود در دنیای ماده داشته باشند. بحث بار الکتریکی کاملا پذیرفته شده بود. اما جرم منفی بسیار دشوار می‌نماید. ویژگی دیگر پاد ذرات ، ویژگی نابودی در صورت برخورد و تماس با پاد ماده خود است. در این انهدام مشترک هر دو نابود می‌شوند، و به مقدار قابل توجهی انرژی که بیشتر به صورت پرتوهای گاما ظاهر می‌شود، در می‌آیند. البته اگر این انرژی به اندازه کافی زیاد باشد، می‌تواند به جفت ماده و پاد ماده دیگری نیز تبدیل شود که این تصویر خوبی از تبدیل ماده و انرژی به یکدیگر و بیان فرمول معروف انیشتن است.

پاد ذرات از برخورد شدید ذرات دیگر بوجود می‌آیند. این وظیفه به عهده شتابدهنده‌ها است. در توضیح اینکه چرا ما بیشتر ماده را می‌بینیم تا ضد ماده ، در تاریخ کیهان آمده است. در مرحله دوم از هشت مرحله یا مقطع تاریخ کیهان آمده است که اولین سنگ بناهای ماده (مثلا کوارک و الکترون و پاد ذرات آنها) از برخورد پرتوها ، با یکدیگر بوجود می‌آیند. قسمتی از این سنگ بناها دوباره با یکدیگر برخورد می‌کنند و به صورت تشعشع فرو می‌پاشند. در لحظه‌های بسیار بسیار اولیه ، ذرات فوق سنگین نیز می‌توانسته‌اند بوجود آمده باشند. این ذرات دارای این ویژگی هستند که هنگام فروپاشی ، ماده بیشتری نسبت ضد ماده (مثلا کوارکهای بیشتری نسبت به آنتی کوارکها) ایجاد کنند. ذراتی که فقط در میان اولین اجزای بسیار کوچک ثانیه‌ها وجود داشتند، برای ما میراث مهمی به جا گذاردند که عبارت از فزونی ماده در برابر ضد ماده بود.

پوزیترون

در سال 1932 به کمک اتاقک ابر ویلسون بدست آمد. در اتاقک ابر ویلسون ، واقع در میدان مغناطیسی ، رد باریکی که ‏بطور آشکار مربوط به یک ذره تک‌بار و خیلی سبک همانند الکترون بود، ‏مشاهده شد. اما در جهتی متناظر با بار مثبت منحرف می شد.
بعدها ثابت شد که فرایند عمده برای تشکیل پوزیتون‌ها ، عبارتند از پرتوزایی ‏مصنوعی و اندرکنش کوانتوم های گامای پر از انرژی آنها با هسته های اتمی. 
یکی از این فرایندها را می توان با قرار دادن اتاقک ابر ویلسون در میدان مغناطیسی و تاباندن باریکه نازک تابش γ بر آن بررسی کرد.
ذره باردار متحرک در گاز با یونیدن اتم های گاز انرژی از دست می دهد و در نتیجه پیوسته از سرعتش کاسته می شود. اما، هرچه سرعت ذره پایین تر باشد در میدان مغناطیسی مسیرش خمیده تر می شود.

از الکتریسیته می دانیم که ذره بارداری که در میدان مغناطیسی حرکت می کند تحت تاثیر نیرویی معروف به نیروی لورنتس قرار می گیرد.

آزمون کامل این رد آشکار می کند که خمیدگی هر شاخه آن با افزایش فاصله از پیچیدگی رد تیزتر می شود. این پدیده به این معنی است که ما با ردهایی از جفت ذره سر و کار داریم که از یک نقطه خارج می شوند، نه رد خم شده یک ذره تنها. با داوری از روی درجه یونش، هر دو رد به رد الکترون ها می مانند. آنها در میدان مغناطیسی در جهت های مخالف خم شده اند، یعنی به ذره هایی با بار مخالف تعلق دارند. اطلاعاتی که قبلا داده شده اند اجازه می دهند نتیجه بگیریم که یکی از ذره ها الکترون و دیگری پوزیترون می باشد. 
بنابراین کوانتوم های γ که از درون ماده می گذرند (گاز در اتاقک ابر ویلسون) به جای ذره واحد جفت الکترون و پوزیترون تشکیل می دهند. این پدیده به تشکیل جفت های الکترون و پوزیترون معروف شده است. 

نظریه نشان می دهد که در نتیجه اندکنش کوانتوم γ با میدان الکتریکی هسته اتمی ماده این جفت تشکیل می شود. در این فرایند، کوانتوم γ با میدان الکتریکی هسته اتمی ماده این جفت تشکیل می شود. در این فرایند، کوانتوم γ به جفت الکترون و پوزیترون تبدیل می شود و هسته بدون تغییر باقی می ماند. 
با استفاده از مواد پرتوزا به عنوان چشمه های غنی پوزیترون، مطالعه جزئیات خواص این مواد ممکن شده است. به ویژه ثابت شده است که جرم پوزیترون دقیقا با جرم الکترون برابر، یعنی حدود 1/2000جرم پروتون است . 
فرایند عکس تشکیل جفت الکترون و پوزیترون نیز کشف شده است. معلوم شده است که با نزدیک تر کردن الکترون و پوزیترون تا فاصله های کوتاه بر اثر نیروهای جاذبه الکتروستاتیکی ممکن است دو کوانتوم γ تشکیل و در جهت های مخالف از یکدیگر دور شوند. 

کریستال زمان

این مفهوم نخستین بار توسط فیزیک‌دان نظری « فرانک ویلژک» و برنده جایزه نوبل ۲۰۱۲ پیش‌بینی شد. او گفت که کریستال زمانی باید در پایین‌ترین انرژی ممکن که به انرژی پایه مشهور است باید دارای حرکت باشد. معمولا وقتی مواد در انرژی پایه هستند که به آن انرژی نقطه صفر گفته می‌شود، به لحاظ تئوری حرکت کردن نباید مقدور باشد، چون حرکت نیازمند انرژی است. اما ویلژک پیش‌بینی کرد که این حالت ممکن است واقعا در مورد کریستال زمانی صدق نکند.

کریستال‌های معمولی دارای ساختار اتمی هستند که در فضا تکرار می‌شود، درست مثل شبکه کربنی الماس. اما درست شبیه یاقوت و الماس، آن‌ها بی‌حرکت هستند چون در انرژی صفرمتوازن هستند. اما کریستال زمانی دارای ساختاری است که در زمان تکرار می‌شودو نوسان را در انرژی صفر حفظ می‌کند. برای تصور ژله را در نظر بگیرید که وقتی به آن ضربه می‌زنید به طور مداوم تکان می‌خورد. همین اتفاق در کریستال زمانی رخ می‌دهد، اما تفاوت اصلی این است که در کریستال زمانی برخلاف ژله حرکت بدون نیاز به انرژی اولیه رخ می‌دهد. کریستال زمانی شبیه یک ژله در حالت طبیعی است که به طور دائم در نوسان است و این ویژگی آن‌ را تبدیل به یک فرم جدید ماده یا مواد غیر متوازن می‌کند که قادر به حفظ وضعیتشان نیستند. اما نشان دادن این‌که کریستال‌های زمانی واقعا وجود دارند یک چیز است و درست کردنشان یک چیز دیگر که این مطالعه به این مسئله پاسخ داده است.

فوتون

نظریه پلانک در ارتباط با بسته‌های انرژی تابشی ، تا اندازه‌ای مبهم بود و فقط به عنوان مبنایی برای توزیع آماری انرژی میان طول موجهای مختلف در طیف الکترومغناطیسی بکار می‌رفت. پنج سال بعد از "پلانک" ، "آلبرت انیشتین" توانست این مفهوم را به صورت مشخص‌تری بیان کند. انیشتین مفهوم کوانتومی نور را برای توجیه اثر فوتوالکتریک بکار برد. بر این اساس ، فوتون‌ها که دارای انرژی معینی هستند، بعد از برخورد با الکترون‌های اتم ، انرژی خود را به آنها داده ، خود از بین می‌روند. این امر می‌تواند به عنوان یک مسئله برخورد میان دو ذره با استفاده از نظریه برخورد توضیح داده شود.

بعد از برخورد ، فوتون از بین می‌رود و الکترون با انرژیی که از فوتون می‌گیرد، از ماده جدا می‌شود و سبب ایجاد یک جریان فوتوالکترونی در مدار خارجی می‌گردد. مقدار جریان در مدار خارجی ، بسته به تعداد فوتونهایی که بر سطح ماده موجود در کاتد تابیده می‌شود، متفاوت خواهد بود.

تأییدی دیگر بر وجود فوتون

آزمایش دیگری که توانست وجود فوتونها را بصورت تجربی به اثبات رساند، مربوط به آزمایش است که توسط "کامپتون" انجام شد. این آزمایش که بعدها نام اثر کامپتون را بر خود گرفت، به این صورت بود که تابش الکترومغناطیسی یا فوتون‌ها توسط مواد مختلف پراکنده می‌شود. به بیان دیگر ، در این آزمایش فوتون بعد از تابش مقداری از انرژی خود را به یک الکترون تقریبا آزاد منتقل می‌کرد و خود با انرژی کمتر در راستای دیگر منحرف می‌شد. نتایج این آزمایش که با استفاده از مفهوم کوانتومی نور صورت می‌گرفت، با نتایج تجربی کاملا تطابق داشت.


جرم فوتون

واقعیت جرم فوتون ، به خاصیت عکس مجذوری قانون کولن بر می‌گردد. بر اساس قانون کولن ، نیروی الکتریکی که دو ذره باردار به یکدیگر وارد می‌کنند، نیرویی است که با مجذور فاصله بین آنها نسبت معکوس دارد. اما این مطالب در تمام شرایط دقیقا درست نیستند، یعنی در فواصل خیلی کوچکتر انحرافاتی وجود دارد و این نیرو دقیقا عکس مجذوری نیست. در این حالت باید فوتونها را ذراتی دارای جرم بدانیم. اما در موارد دیگر که تقریبا بیشتر موارد را شامل می‌شود، این نیرو دقیقا عکس مجذوری است. بنابراین در این حالت باید فوتونها را ذراتی بدون جرم تصور کنیم.

​​​​​​​پایستگی جرم در فیزیک مدرن

برخلاف آنچه در مکانیک کلاسیک تصور می‌شد ، در فیزیک نوین جرم یک جسم کمیتی تغییر ناپذیر نیست ، بلکه با بالا رفتن سرعت افزایش پیدا می‌کند. بدین ترتیب است که وقتی سرعت یک جسم به سرعت نور (C=3X108m/s) نزدیک می‌شود، جرم آن به سوی بینهایت میل می‌کند. پس سرعت نور معرف حدی است که تجاوز از آن را نمی‌توان انتظار داشت. لازم به یادآوری است که غیر از مورد سرعتهای بیشتر از 0.1 سرعت نور ، این تصحیح جرم محسوس نیست. از طرف دیگر ، قبول می‌کنیم که جرم و انرژی می‌‌توانند متقابلا به یکدیگر تبدیل شوند. بدین جهت است که در فروپاشیهای اتمی چنانکه می‌دانیم ، انرژی قابل ملاحظه ای تولید می‌شود. مجموع جرمهای اجسام حاصل همیشه کمتر از جرم جسم خرد شده است. با استفاده از فرمول آلبرت انیشتین می‌توان انرژی آزاد شده را محاسبه کرد.

E=mC2



بنابراین ، بجای پایستگی جرم در حالت کلاسیک ، پایستگی جرم و انرژی قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر هرگاه جرم تغییر کند آن تغییر به وسیله تغییر انرژی جبران می‌شود. و لذا انرژی و جرم را می‌توان به یکدیگر تبدیل کرد.

تاریخچه علم فیزیک

تاریخچه علم فیزیک

از روزگاران باستان مردم سعی می‌کردند رفتار ماده را بفهمند. و بدانند که: چرا مواد مختلف خواص متفاوت دارند؟ ، چرا برخی مواد سنگینترند؟ و ... همچنین جهان ، تشکیل زمین و رفتار اجرام آسمانی مانند ماه و خورشید برای همه معما بود.

قبل از ارسطو تحقیقاتی که مربوط به فیزیک می‌شد ، بیشتر در زمینه نجوم صورت می‌گرفت. علت آن در این بود که لااقل بعضی از مسائل نجوم معین و محدود بود و به آسانی امکان داشت که آنها را از مسائل فیزیک جدا کنند. در برابر سؤالاتی که پیش می‌آمد گاه خرافاتی درست می‌کردند، گاه تئوریهایی پیشنهاد می‌شد که بیشتر آنها نادرست بود.

این تئوریها اغلب برگرفته از عبارتهای فلسفی بودند و هرگز بوسیله تجربه و آزمایش تحقیق نمی‌شدند و بعضی مواقع نیز جوابهایی داده می‌شد که لااقل بصورت اجمالی و با تقریب کافی به نظر می‌رسید.
 

جهان به دو قسمت تقسیم می‌شد: جهان تحت فلک قمر و مابقی جهان. مسائل فیزیکی اغلب مربوط به جهان زیر ماه بود و مسائل نجومی مربوط به ماه و آن طرف ماه نیز «فیزیک ارسطو» یا بطور صحیحتر «فیزیک مشائی» بود که در چند کتاب مانند «فیزیک» ، « آسمان» ، « آثار جوی» ، « مکانیک» ، « کون و فساد» و حتی«مابعدالطبیعه» دیده می‌شد.
 

تا اینکه در قرن 17 ، گالیله برای اولین بار به منظور قانونی کردن تئوریهای فیزیک ، از آزمایش استفاده کرد. او تئوریها را فرمولبندی کرد و چندین نتیجه از دینامیک و اینرسی را با موفقیت آزمایش کرد. پس از گالیله ، اسحاق نیوتن ، قوانین معروف خود (قوانین حرکت نیوتن) را ارائه کرد که به خوبی با تجربه سازگار بودند.
 

بدین ترتیب فیزیک جایگاه علمی و عملی خود را یافت و روز به روز پیشرفت کرد، مباحث آن گسترده‌تر شد، تا آنجا که قوانین آن از ریزترین ابعاد اتمی تا وسیعترین ابعاد نجومی را شامل می‌شود. اکنون فیزیک مانند زنجیری محکم با بقیه علوم مرتبط است و هنوز هم به سرعت در حال گسترش و پیشرفت می‌باشد.

اندازه گیری "هیچ مطلق"با دقتی زیاد

اندازه‌گیری “هیچ مطلق” با دقتی زیاد

از

 سحر الله وردی

 -

۱۳۹۸/۰۲/۱۴

بیگ بنگ: برخی از نویسندگان به مدت چندین دهه سعی داشتند طیف امواج کوچک ِ تشکیل دهندۀ فضای خلأ را اندازه‌گیری کنند، اما تاکنون هیچ‌یک روش خوبی برای دستیابی به آن پیدا نکرده‌اند. اما بتازگی فیزیکدانان ِ موسسه فناوری فدرال زوریخ بطور ِ هوشمندانه از پالس‌های لیزری برای درک ماهیت کوانتومی خلأ استفاده کردند و به نقطه عطفی در اندازه‌گیری هیچ ِ مطلق دست یافتند.

 

vacuum measurements electromagneticfieldبه گزارش بیگ بنگ، جهان ما اساسأ ناهموار است. همانند یک بوم نقاشی سفید، واقعیت دارای یک بافت است که فقط می‌توانیم آن را کشف کنیم. توضیحی که برای غیاب محض ماده و تابش داریم فقط یک میدان ِ احتمالی نامحدود است که ذرات از آن ظهور پیدا می‌کنند.

ادامه نوشته

پنج ایدۀ علمی که مردم فکر میکردند احمقانه است!

از

 سحر الله وردی

 -

۱۳۹۸/۰۲/۰۱

بیگ بنگ: علم قدرت تغییر دنیا را دارد، اما همیشه یک مسیر راحت برای دستیابی به آن وجود ندارد. در بسیاری مواقع در طول تاریخ، طرفداران ایده‌های انقلابی مورد انتقاد قرار گرفته و به عقب رانده شدند.

 

به گزارش بیگ بنگ، علم یعنی آزمایش و خطا و شواهد. ممکن است سال‌ها طول بکشد اما هریک از پنج ایدۀ زیر زمانی احمقانه تصور می‌شدند که اکنون پذیرفته شده‌اند.

ادامه نوشته

فیزیکدانان وجود حالت جدید ماده را تایید کردند!

از

 منصور نقی لو

 

۱۳۹۸/۰۲/۰۳

بیگ بنگ: تا به امروز تصور عام بر این بود که اتم‌ها در ماده فیزیکی در یکی از سه حالتِ «جامد، مایع و گاز» وجود دارند. اما یک تیم بین‌المللی از فیزیکدانان به سرپرستی دانشگاه ادینبورگ دریافتند که برخی عناصر میتوانند در زمان مواجهه با شرایط سخت و بغرنج ویژگی‌های حالات جامد و مایع را بصورت همزمان داشته باشند.

 

image e Potassium

مرواریدهای پتاسیم در زیر روغن پارافین

ادامه نوشته